“Tổng quan quy định đối với hoạt động của Quỹ phát triển đất tại Nghị định số 104/2024/NĐ-CP của Chính phủ”.

     Trên cơ sở ra đời Luật Đất đai năm 2024 có hiệu lực kể từ ngày 01/8/2024, với mục đích cụ thể hóa các quy định tại Luật Đất đai đối với các nội dung liên quan đến hoàn thiện cơ sở pháp lý về Quỹ phát triển đất, ngày 31/7/2024 Chính phủ đã ban hành Nghị định số 104/2024/NĐ-CP có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/8/2024 quy định về Quỹ phát triển đất.

     Nghị định gồm VI Chương và 27 Điều, trong đó quy định cụ thể:

     UBND tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương có thẩm quyền quyết định thành lập Quỹ phát triển đất, đồng thời căn cứ điều kiện thực tế quyết định mô hình hoạt động của Quỹ phát triển đất tại địa phương mình với một trong 02 mô hình là hoạt động độc lập hoặc ủy thác cho Quỹ đầu tư phát triển địa phương hoặc Quỹ tài chính khác của địa phương quản lý.

     Về địa vị pháp lý

     Nghị định quy định: Quỹ phát triển đất là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, trực thuộc Ủy ban nhân dân cấp tỉnh do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thành lập, hoạt động độc lập với ngân sách nhà nước, không vì mục đích lợi nhuận, bảo toàn và phát triển vốn. Với chức năng chính là tiếp nhận, huy động vốn theo quy định để thực hiện nhiệm vụ ứng vốn và được hoàn trả vốn ứng theo quy định của Luật Đất đai và các quy định khác có liên quan.

     Nghị định mới quy định Quỹ phát triển đất là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách khác với quy định trước đây (quy định Quỹ phát triển đất là tổ chức tài chính nhà nước) sẽ giúp tháo gỡ những khó khăn về việc xác định và áp dụng các quy định pháp lý liên quan trong quá trình hoạt của Quỹ nhất là các quy định về cơ chế tài chính áp dụng cho Quỹ.

    Về nhiệm vụ và quyền hạn của Quỹ phát triển đất, Nghị định quy định rõ:

     07 nhiệm vụ, gồm:

• Quản lý, bảo toàn và phát triển vốn.
• Thực hiện các nhiệm vụ ứng vốn theo quyết định của cơ quan, người có thẩm quyền; thực hiện thu hồi vốn ứng theo quy định.
• Chấp hành các quy định của pháp luật về quản lý tài chính, tài sản, kế toán, kiểm toán và các quy định khác có liên quan.
• Quyết định dừng, thu hồi vốn ứng khi phát hiện tổ chức được ứng vốn vi phạm quy định về sử dụng vốn ứng hoặc chậm hoàn trả vốn ứng.
• Kiểm tra đối với việc sử dụng vốn ứng và thu hồi vốn ứng theo quy định tại khoản 7 Điều 16 Nghị định này; xác định chi phí quản lý vốn ứng theo quy định tại Điều 17 Nghị định này.
• Thực hiện chế độ báo cáo định kỳ theo quy định; báo cáo đột xuất về tình hình quản lý, sử dụng vốn hoạt động của Quỹ phát triển đất theo yêu cầu của cơ quan, người có thẩm quyền.
• Thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định tại Nghị định này và pháp luật có liên quan.

     05 quyền hạn, gồm:

• Tổ chức quản lý, điều hành hoạt động của Quỹ phát triển đất theo đúng mục tiêu và các nhiệm vụ được giao.
• Ban hành quy chế, quy trình nghiệp vụ để điều hành hoạt động của Quỹ phát triển đất.
• Kiểm tra việc tuân thủ mục đích sử dụng vốn ứng của dự án, nhiệm vụ được Quỹ phát triển đất ứng vốn.
• Xử lý theo thẩm quyền hoặc báo cáo cơ quan, người có thẩm quyền xử lý vi phạm của tổ chức, cá nhân trong việc quản lý, sử dụng, hoàn trả vốn ứng.
• Các quyền hạn khác theo quy định tại Nghị định này và pháp luật có liên quan.

      Về nguồn vốn hoạt động của Quỹ phát triển đất tại Điều 13 của Nghị định quy định:

     Vốn điều lệ

     Vốn điều lệ của Quỹ phát triển đất được cấp từ nguồn chi đầu tư phát triển của ngân sách địa phương và cấp từ nguồn chênh lệch thu lớn hơn chi (nếu có) của Quỹ phát triển đất sau khi trích lập các quỹ và thực hiện nghĩa vụ tài chính với Nhà nước theo quy định của pháp luật. Căn cứ vào tình hình thực tế và khả năng cân đối ngân sách của địa phương, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định mức vốn điều lệ ban đầu, vốn điều lệ bổ sung cấp cho Quỹ phát triển đất.

     Vốn huy động hợp pháp khác theo quy định của pháp luật, gồm: Vốn viện trợ, tài trợ, hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, tổ chức, cá nhân trong nước, ngoài nước theo chương trình hoặc dự án viện trợ, tài trợ và các nguồn vốn hợp pháp khác theo quy định.

     Việc cấp vốn điều lệ cho Quỹ phát triển đất được thực hiện theo quy định của pháp luật về đầu tư công và pháp luật về ngân sách nhà nước áp dụng đối với quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách.

     Vốn điều lệ của Quỹ chỉ được sử dụng để thực hiện nhiệm vụ ứng vốn và được hoàn trả vốn ứng theo quy định tại Nghị định.

     Theo quy định cũ, nguồn vốn hoạt động của Quỹ bao gồm vốn nhà nước cấp và các nguồn vốn khác. Quy định thiếu tính cụ thể này đã gây khó khăn cho các địa phương trong việc xác định nguồn vốn hoạt động của Quỹ; việc cấp vốn điều lệ cho Quỹ được thực hiện như thế nào (mức vốn điều lệ cấp cho Quỹ, thẩm quyền, thủ tục cấp). Điểm mới của Nghị định lần vừa ban hành sẽ giúp khắc phục được khó khăn này, đồng thời đảm bảo phù hợp với quy định của pháp luật về đầu tư công, pháp luật về ngân sách nhà nước.

     Về quản lý vốn:

     Khoản 3, Điều 13 của Nghị định quy định cụ thể: Vốn hoạt động của Quỹ được gửi tại Kho bạc Nhà nước cấp tỉnh và/hoặc các ngân hàng thương mại có vốn chi phối của Nhà nước trên địa bàn.

     Trong khi trước đây bắt buộc nguồn vốn phải được gửi tại Kho bạc Nhà nước thì quy định trên sẽ giúp các địa phương linh hoạt, chủ động trong việc quản lý vốn, đồng thời giúp tăng nguồn thu cho Quỹ để đảm bảo chi phí hoạt động.

     Về việc sử dụng vốn hoạt động, Điều 14 của Nghị định quy định:

     Vốn hoạt động của Quỹ phát triển đất được sử dụng để:

     Ứng vốn cho chủ đầu tư dự án sử dụng vốn ngân sách nhà nước, đơn vị, tổ chức của Nhà nước thực hiện nhiệm vụ bồi thường, hỗ trợ, tái định cư để thực hiện việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy định của pháp luật về đất đai và pháp luật về nhà ở (trừ các dự án đầu tư bằng nguồn vốn không phải nguồn ngân sách nhà nước).

     Ứng vốn cho tổ chức phát triển quỹ đất để tạo lập, phát triển quỹ đất tái định cư, tạo quỹ đất để tổ chức đấu giá quyền sử dụng đất nộp ngân sách nhà nước.

     Ứng vốn cho tổ chức được giao thực hiện chính sách hỗ trợ về đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số.

     Ứng vốn thực hiện các nhiệm vụ khác theo quy định của pháp luật.

     Việc ứng vốn từ Quỹ thực hiện theo quy định tại Điều 15, Điều 16 Nghị định này; việc hoàn trả vốn ứng cho Quỹ thực hiện theo quy định tại Điều 18 Nghị định này.  

     Về chế độ tài chính, kế toán, báo cáo:

     Chương IV Nghị định quy định về chế độ tài chính, kế toán của Quỹ Phát triển đất:

     Chế độ tài chính (bao gồm cả cơ chế tiền lương, các khoản phụ cấp của cán bộ quản lý, người lao động) và quản lý, sử dụng tài sản của Quỹ thực hiện theo quy định áp dụng đối với đơn vị sự nghiệp công lập và được quy định tại Điều lệ tổ chức và hoạt động của Quỹ.

     Chế độ kế toán theo quy định của pháp luật về kế toán áp dụng cho quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, đảm bảo phản ánh đầy đủ, kịp thời, trung thực, chính xác, khách quan các hoạt động kinh tế, tài chính.

    Có thể nói sự ra đời của Nghị định số 104/2024/NĐ-CP là một trong những văn bản pháp lý quan trọng giúp các địa phương trong việc triển khai hoạt động của Quỹ phát triển đất một cách hiệu quả. Với một số nội dung mới và việc cụ thể hoá quy định của Luật Đất đai năm 2024 quy định về Quỹ phát triển đất, phù hợp với các quy định của pháp luật có liên quan (Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, Luật Đầu tư công năm 2019, Luật Nhà ở năm 2023…), Nghị định đã giải quyết được các khó khăn, vướng mắc phát sinh trong quá trình tổ chức và hoạt động của Quỹ phát triển đất.

Tác giả: Phòng Quản lý uỷ thác